Le Sacré du Printemps
Mag de maan een donkere kant hebben? Mag ik houden van de nacht? Is wie de regen en de kou bemint een onmens?
Ik hou van het licht, van het sublieme en het heilige, maar ik hou ook van donkere, woeste dingen, Alien, de muziek van Stravinsky en Rammstein, Reve en Céline, de herfst, het putje van de winter, donkere bossen en horrorverhalen. Is het wel (nog) verstandig om dit toe te geven? Iets in mij breekt naar buiten en vindt stellig van wel, maar het lijkt wel of de morele bakens verzet worden terwijl we ernaar zitten te kijken, alsof het gordijn tussen licht en donker opschuift.
Het abjecte
Met periodes, af en aan, streeft de mens er heftiger naar om alleen in het sublieme te leven en het kwalijke en het onreine - volgens zijn eigen definitie dan - te bannen. Vervolgens wil hij controle en ook volledige zuiverheid afdwingen van anderen. Zijn eigen schaduwzijde, die van de wereld, mogen er niet zijn. Zijn ogen verdragen het eenvoudigweg niet. Betekent dit dat deze mens ook zuiver is? Dat wil ik graag in twijfel trekken. Eerder laat hij zijn bewustzijn krimpen. Hij ontkent de donkere kant van de maan. Dat ontkennen kan over vele dingen gaan en er gebeuren daarin ook geregeld verschuivingen. Denk maar aan de vroegchristelijke of Victoriaanse preutsheid. Wat een verschil met de roaring twenties en seventies.
Nu beleven we weer een krimp en gaat het in mijn observatie vooral over wegmoffelen van ouderdom, conflict, ziekte, fysiek en ander verval, armoede, lelijkheid, toeval, chaos, lust, agressie, vrouwelijke kracht, onzijdigheid, pijn en angst. Onze moderne mens eist meer en meer dat het altijd licht is en projecteert wat hem schrik aanjaagt op anderen. De anderen, het andere, het donkere wordt zijn horror. Het moet uit zijn gezichtsveld verdwijnen, letterlijk 'opgelost' of 'gecancelled'. De vrije jaren zeventig waarin de morele grenzen werden opgerekt en de persoonlijke vrijheden uitgebreid, liggen ver achter ons.
Power of horrors
In haar boek Power of horrors (198O) maakt de briljante Julia Kristeva een studie van onze verhouding tot het abjecte (het 'walgelijke'): "The abject has to do with what disturbs identity, system, order. What does not respect borders, positions, rules." Het is de grens tussen het primale (het dierlijke) en de cultuur (het menselijke). Het is dus ook onderhevig aan conventie en ondergaat de invloed van het tijdsgewricht. Wat abject is in het ene era is het niet per se in het volgende.
Dat er op dat vlak iets nieuws zou komen is voorspeld door vele denkers. Een dominant denkbeeld creëert altijd zijn eigen tegenkracht. Moderne filosofen als Max Herold, Ken Wilber, Clare W. Graves ontwikkelden al in de vorige eeuw een model dat aantoont dat de culturele shift van ongebreideld individualisme en liberalisme naar 'the green meme' onvermijdelijk was. Op dit moment herdefinieert de mens dus eens te meer wat zuiver en wat abject is. We gaan van een individualistisch, materialistisch denkbeeld dat streeft naar persoonlijk succes ('wat is er mis met winst misschien?) naar een denkbeeld dat meer communitygericht is en zorgzamer met de natuurlijke bronnen wil omspringen. Het einde van de groei, iedereen empatisch, iedereen veilig, alles relatief, betrouwen op het gevoel. Groei, ratio en conflict worden meer en meer 'abject'. Het wordt een wereld waarin alles wat een risico inhoudt wordt uitgebannen. Zero tolerance ten aanzien van conflict, onveiligheid, durfgedrag, vele vormen van individuele vrijheid, de meeste uitingen van mannelijkheid. Je kunt er je goed in voelen of minder. Je kan het gevoel hebben dat je eindelijk thuiskomt in de wereld of je er net uit verdreven weten. Er komen immers nieuwe vormen van inclusie, maar ook nieuwe vormen van uitsluiting. Dat is normaal, want uiteindelijk is het niet meer dan een nieuwe conventie, die net zoals alle vorige afgedwongen wordt door de dominante coalitie ten aanzien van de minderheid. Nieuwe inquisiteurs en nieuwe beulen zullen opstaan. Slachtoffers zullen daders worden, zoals dat altijd gaat. De nieuwe kracht zal opnieuw doorschieten en ook voorbij gaan.
Where is the love?
Wat is eraan te doen? Niet veel, vrees ik. Ik heb daar geen oordeel over. We verliezen het een en krijgen er het andere voor terug. In elk geval past de nieuwe zuiverheid in mijn ogen goed bij een wereld waarin hulpbronnen schaars worden. Waar ik me echter voor hoed is om mee te gaan in het oordelen en veroordelen van alles en iedereen die niet meer in het nieuwe plaatje past. Het is en zal voor mij altijd maar een tuintje zijn dat door de mens en de tijd is afgebakend. Het heeft niets universeels en heilig is het zeker niet. Ik zal dus blijven doen wat ik mezelf heb aangeleerd: geen oordeel vellen, maar interesse opbrengen en op tijd mijn eigen zin doen, bereid blijven om af en toe, niet altijd veroordeeld te worden. Aanvaarden dat er in geen enkele gemeenschap vrijheid bestaat zonder schuld. Ik hou nu eenmaal van licht en van donker, van de zon en van de regen, van het verbodene en het heilige. Het een bestaat niet zonder het andere. Mijn liefde rekt zich uit om het allemaal te omvatten en vol vertrouwen kijk ik uit naar wat er komt.
Kristien De Wolf
Coach, schrijver, olijfboer.
Reageren? kristien.dewolf@mypersonalcoach.be
Comentarios